Jak zacząć i założyć przedsiębiorstwo społeczne?

Jak działa fundacja? Podpowiedzi praktyków.

W tym wpisie chcemy przyjrzeć się po raz kolejny sposobowi działania fundacji. Jeśli zastanawiasz się nad założeniem fundacji lub prowadzisz ją od niedawna, pomoże Ci to przygotować się do prowadzenia fundacji. Zastanowimy się m.in. co warto wiedzieć przed założeniem fundacji, jak działa fundacja na tle innych form prawnych, skąd może brać środki oraz jakie płaci podatki. Podstawą tego artykułu jest rozmowa z Łukaszem Gorczyńskim z Fundacji trzeci.org.

Spis treści

Wideo dla osób, które wolą oglądać

Ten wpis na blogu jest zapisem najważniejszych rzeczy, o których rozmawialiśmy podczas webinaru. Nagranie z tego webinaru możesz obejrzeć poniżej.

Co warto wiedzieć decydując się na założenie fundacji?

Przede wszystkim warto się upewnić, że fundacja będzie najbardziej odpowiednią dla nas formą prawną. Pomocne może być udzielenie odpowiedzi na kilka pytań:

  1. Czy mamy pomysł na konkretną działalność statutową? Czy to, co chcemy robić mieści się w obszarze celów społecznie lub gospodarczo użytecznych?
  2. Czy mamy kapitał pozwalający prowadzić działalność lub pomysł na pozyskiwanie środków, które umożliwią finansowanie działalności?
  3. Czy mamy zespół (minimum 2 osoby), które będą zaangażowane w rozwijanie działalności fundacji (założenie fundacji jednoosobowej zwykle nie jest dobrym pomysłem)?
  4. Czy to, co chcemy robić uzasadnia powołanie odrębnego podmiotu ze swoją strukturą organizacyjną i ponoszenia kosztów np. księgowości? (jeśli przykładowo chcemy organizować spotkania dla seniorów raz na miesiąc we własnym ogrodzie, to może niekoniecznie od razu musimy powoływać do tego fundację)

Poza tym przed założeniem fundacji warto się zastanowić:

  • jakie cele będzie ona realizować?
  • jak będzie wyglądała struktura organizacyjna fundacji?
  • kto będzie w zarządzie i jak ten zarząd będzie działał?

Więcej o powyższych sprawach pisaliśmy w tym wpisie na blogu.

 

Jak działa fundacja na tle innych form prawnych?

Fundacja różni się od innych form prawnych. Głównym wyróżnikiem jest właśnie cel jej działania oraz sposób organizacji. Ustawa o fundacjach jest mocno elastyczna i wiele spraw można określić w statucie w sposób, który będzie nam odpowiadał.

Przede wszystkim fundacja jest organizacją o charakterze non-profit, która jest tworzona po to by realizować cele społecznie lub gospodarczo użyteczne. Odróżnia to fundację od:

  • stowarzyszenia, które ma również cele społeczne, ale niekoniecznie muszą być one społecznie lub gospodarczo użyteczne (np. stowarzyszenie mieszkańców osiedla działające na rzecz tych mieszkańców), poza tym cele stowarzyszenia mogą być abstrakcyjne (np. działalność mająca na celu zaprzyjaźnienie się z bebokami),
  • podmiotów o charakterze komercyjnym (np. standardowych spółek kapitałowych lub osobowych), których jedynym zadaniem jest prowadzenie działalności gospodarczej i zarabianie / powiększanie kapitału (fundacja może też prowadzić działalność gospodarczą, ale nie może być ona jedynym rodzajem działalności fundacji – musi ona prowadzić również działalność statutową).

Poza tym główną cechą fundacji jest to, że:

  • jej majątek jest oddzielny od majątku jej twórców (fundatorów), a jej działalność jest finansowana z tego majątku, dlatego fundacje mogą działać długoterminowo i niezależnie od zmian osobowych,
  • nie ma charakteru zrzeszeniowego – nie można być jej członkiem,
  • jest podmiotem bardzo elastycznym, w którym można dopasować strukturę organizacyjną do naszych potrzeb,
  • jest podmiotem łatwo sterowalnym, który może być zależny od fundatora lub fundatorów (ostatnie trzy sprawy odróżniają fundację od stowarzyszenia).

Powyższe cechy przekładają się na sposób działania fundacji. Kluczowym organem fundacji jest zarząd, którego zadaniem jest zarządzanie majątkiem fundacji i realizacja jej celów statutowych. Jest on odpowiedzialny za podejmowanie decyzji i zarządzanie codziennymi sprawami fundacji.

Członkowie zarządu mogą być powoływani przez fundatorów lub przez innych członków zarządu, a ich wiedza i doświadczenie powinny odpowiadać celom fundacji.

W jaki sposób zarządza się fundacją?

Przede wszystkim zgodnie z ustawą o fundacjach zarząd fundacji kieruje jej działalnością oraz reprezentuje fundację na zewnątrz (art. 10 ustawy o fundacjach).

Co to znaczy w praktyce? Przede wszystkim obowiązkiem zarządu jest prowadzenie bieżących spraw fundacji, w tym przykładowo:

  • zatrudnianie pracowników,
  • rozwijanie prowadzonej działalności,
  • zdobywanie środków na działalność.

W procesie zarządzania fundacją kluczowe jest też odpowiednie zbudowanie struktury organizacyjnej fundacji. Może być bowiem tak, że jedynym organem fundacji będzie zarząd, a może być tak, że będą powoływane również inne organy fundacji. Decydujący w tym zakresie będzie statut, który właśnie precyzuje:

  • jakie organy zostaną powołane i z jakimi kompetencjami?
  • kto te organy będzie wybierał i w jaki sposób?

Czasami też struktura będzie wynikała ze szczególnych uwarunkowań – jeśli przykładowo chcemy, by fundacja posiadała status:

Statut będzie także definiował rolę fundatora i zakres jego zaangażowania. Może przykładowo mieć on kompetencje:

  • powoływania pierwszych i kolejnych członków zarządu (w tym fundator może powołać sam siebie do pełnienia tej funkcji), zatwierdzania zmian statutu,
  • powoływania członków organu kontroli np. rady fundacji.

Z drugiej strony może być też tak, że fundator powoła fundację i na tym jego rola się kończy. W praktyce jednak taki model spotkać można bardzo rzadko.

Jeżeli chcesz rozpocząć swoją przygodę z prowadzeniem fundacji, to zachęcamy do zakupu naszego kursu online “Fundacja z działalnością gospodarczą / odpłatną bez tajemnic”.

Poniżej dalsza część wpisu.

Skąd fundacje biorą pieniądze?

Fundacje mogą pozyskiwać pieniądze na różne sposoby, m.in. jako:

  • darowizny – fundacje mogą otrzymywać je od osób fizycznych i prawnych; darowizny mogą mieć różną formę: gotówki, nieruchomości, papierów wartościowych, czy też innych składników majątku,
    dziedziczenie – fundacje mogą zostać uwzględnione w testamencie jako beneficjenci dziedziczących majątek,
  • dotacje – fundacje mogą starać się o dotacje i granty od różnych instytucji, takich jak rządy, samorządy, organizacje międzynarodowe, czy też przedsiębiorstwa, najczęściej dotacje dotyczą działalności pożytku publicznego, mogę też mieć związek z tworzeniem miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w przedsiębiorstwie społecznym,
  • dochód z majątku – jeśli fundacja posiada własny majątek, może uzyskiwać dochody z jego eksploatacji, np. wynajmu nieruchomości,
  • przychód z działalności gospodarczej – fundacje mogą prowadzić działalność gospodarczą, aby pozyskiwać dodatkowe środki na realizację swoich celów; przychód z takiej działalności może pochodzić np. z usług świadczonych przez fundację, sprzedaży produktów lub prowadzenia sklepów,
  • przychód z działalności odpłatnej pożytku publicznego,
  • zbiórki publiczne (zbieranie środków w miejscach ogólnodostępnych w formie gotówki),
  • loterie fantowe,
  • 1,5% podatku w przypadku organizacji pożytku publicznego.

Wybór konkretnych źródeł finansowania zależy od kilku czynników. Dwa kluczowe to:

  • przedmiot i cele działania fundacji – niektóre rodzaje działalności sprawią, że pewne źródła finansowania będą bardziej oczywiste (np. pomoc społeczna i pozyskiwanie darowizn od osób fizycznych, działalność edukacyjna i sprzedaż jako działalność gospodarcza lub odpłatna pożytku publicznego),
    doświadczenia osób zaangażowanych w fundację (jeśli mamy pewną ścieżkę już przetestowaną i posiadamy specjalistyczną
  • wiedzę dot. konkretnego źródła finansowania, to łatwiej będzie nam podjąć decyzję o zaangażowaniu się właśnie w taki sposób pozyskiwania środków).

Jakie podatki i inne obciążenia muszą płacić fundacje?

Rodzaj płaconych podatków będą zależne od sposobu działania danego podmiotu. Przykładowo może to być podatek:

  • dochodowy od osób prawnych (fundacje mogą korzystać ze zwolnienia z tego podatku, ale pod warunkiem przeznaczenia dochodu na cele statutowe, o których mówi ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych),
  • dochodowy od osób fizycznych, jeśli fundacja zatrudnia np. pracowników lub zleceniobiorców,
  • od nieruchomości, jeśli fundacja jest właścicielem nieruchomości lub wynajmuje lokal i na podstawie umowy najmu jest zobowiązana do płacenia tego podatku,
  • VAT, jeśli fundacja prowadzi działalność sprzedażową (gospodarczą lub odpłatną pożytku publicznego i nie może korzystać z różnych zwolnień),
  • składki ZUS – płatne tylko w przypadku, gdy zatrudniamy kogoś na umowę o pracę lub umowę zlecenia.

Jakie warunki musi spełniać fundacja, by działać zgodnie z prawem?

Jest tutaj kilka istotnych uwarunkowań, które można pogrupować na te związane z:

  • przepisami prawa powszechnie obowiązującego (w tym ustawy o fundacjach i innych ustaw),
  • rozwiązaniami przyjętymi w statucie konkretnej fundacji,
  • podpisanymi umowami.

Warunki wynikające z ustaw

Kluczowa będzie ustawa o fundacjach, ale także ustawy dotyczące wszystkich podmiotów (np. ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, podatku od towarów i usług), jak i ustawy obowiązujące w przypadku prowadzenia działalności konkretnego rodzaju.

Wśród tego rodzaju uwarunkowań warto wymienić poniższe zasady:

  • nie można powołać fundacji, która będzie zajmowała się wyłącznie prowadzeniem działalności gospodarczej, jej celem jest zawsze realizacja celów społecznie lub gospodarczo użytecznych i na ich rzecz ma działać fundacja,
  • obowiązkiem sprawozdawczym fundacji jest coroczne składanie sprawozdania merytorycznego do właściwego ministra (np. ministrem właściwym dla fundacji zajmującej się zdrowiem będzie minister zdrowia), a fundacje ze statusem organizacji pożytku publicznego składają sprawozdanie do Narodowego Instytutu Wolności,
  • obowiązek prowadzenia księgowości (uproszczona ewidencja przychodów i kosztów lub pełna księgowość) i sprawozdawczości z tym związanej (sprawozdanie finansowe lub uproszczona ewidencja, CIT-8),
  • obowiązek zgłaszania aktualizacji danych (do Krajowego Rejestru Sądowego, urzędu skarbowego na NIP-8 oraz do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych),

Wśród aktów prawnych, o których warto tutaj pamiętać są:

  • przepisy prawne obowiązujące wszystkie podmioty / organizacje (np. RODO, prawa autorskie, wpis do CRBR, obowiązki związane z zatrudnieniem pracowników, jeśli z taką sytuacją mamy do czynienia w fundacji),
  • przepisy specyficzne dla rodzaju działalności (np. zgoda SANEPIDu w przypadku działalności gastronomicznej, konieczność weryfikacji osób pracujących z dziećmi i młodzieżą w rejestrze przestępców seksualnych),
  • przepisy związane z konkretnym sposobem pozyskiwania środków (np. przepisy dot. zbiórki publicznej),
  • przepisy dot. działalności sprzedażowej (np. kasa fiskalna, podatek VAT).

Uwaga: Jeśli myślisz o założeniu fundacji i masz dobrze przemyślany plan – warto ten krok zrobić! Przeprowadzimy Cię przez cały proces – od wyboru formy prawnej, przez przygotowanie dokumentów, aż po rejestrację. Więcej nt. naszej oferty możesz przeczytać tutaj.

Statut

Szczegółowe zasady działania konkretnej fundacji (np. jak poszczególne organy podejmują decyzje, kto za co odpowiada, jakie cele realizuje fundacja), określone są w jej statucie, więc działalność zgodnie z prawem dotyczy również działalności zgodnej z własnym statutem (statut nie jest dokumentem pisanym dla sądu, ale dla osób zaangażowanych w działanie fundacji).

Podpisane umowy

Fundacja musi też przestrzegać podpisanych umów. Jeśli przykładowo podpisujemy umowę, na podstawie której otrzymujemy dotację i realizujemy projekt, to bierzemy na siebie również konkretne obowiązki. Przykładowo, oprócz realizacji zadania zgodnie z harmonogramem i kosztorysem, jest to też obowiązek dot. złożenia sprawozdania i rozliczania dotacji.

Jak założyć fundację?

W tym temacie odsyłamy do naszego wcześniejszego webinaru, kiedy omawialiśmy cały proces.

To tyle na temat sposobu działania fundacji. W razie pytań, po prostu skomentuj tekst poniżej.

 

Jestem rewolwerowcem. Zajmuję się wspieraniem firm społecznych. Mój pojedynek w samo południe to walka z przeszkodami na drodze do sprawnego przedsiębiorstwa społecznego. Zamiast broni używam wiedzy prawnej i narzędzi biznesowych. Jeśli chcesz, to dostarczę Ci odpowiednich umiejętności, a potem staniemy ramię w ramię. Co Ty na to?

Zamów bezpłatną konsultację

i porozmawiaj na temat Twojej indywidualnej sytuacji!

Dwóch mężczyzn w garniturach Przedsiębiorstwa Społecznego pozuje do zdjęcia.

Trzy ostatnie wpisy

Do 10 grudnia trwa konkurs dotacyjny w ramach Programu Nowe FIO na rok 2025. W tym wpisie chcemy przyjrzeć się wybranym szczegółom i warunkom tego

Coraz więcej firm decyduje się na utworzenie fundacji. Tego typu inicjatywy pozwalają przedsiębiorstwom nie tylko na wspieranie wartościowych projektów społecznych, ale także na budowanie pozytywnego

Kiedy już wiesz, że chcesz powołać fundację czy też spółkę z o.o. non profit to w głowie pojawia się kolejne pytanie: czy zrobić to samodzielnie,

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jesteś człowiekiem? Podaj wynik działania *Time limit exceeded. Please complete the captcha once again.

Skip to content