Osoby, które rozważają aktywność w przedsiębiorczości społecznej, zastanawiają się czasami, czy da się z tego utrzymać, czy też jest to działalność wyłącznie społeczna. Omawiam dzisiaj sposób podziału zysku oraz sposoby zarabiania w przedsiębiorstwie społecznym.

Zacznijmy od wyjaśnienia…

Co to jest zysk?

Zysk to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa. Oznacza to, że przychody firmy (w skrócie: to, co płacą firmie klienci) jest większe od kosztów uzyskania przychodów (czyli kosztów ponoszonych w związku z prowadzoną działalnością). Na typowe koszty działania firmy społecznej składają się np.:

• czynsz,
• koszty zakupu materiałów / surowców,
• koszt usług, np. księgowości,
• wynagrodzenia.

Ostatnia pozycja jest najprostszym sposobem zarabiania w każdym przedsiębiorstwie społecznym. Wynagrodzenie otrzymują wszyscy pracownicy – osoby defaworyzowane, ale i inne osoby zatrudnione w firmie społecznej (np. mogą to być wspólnicy w spółce z o.o., czy po prostu inicjatorzy powstania przedsiębiorstwa społecznego).

Oczywiście obowiązują tutaj przepisy o płacy minimalnej i minimalnej stawce godzinowej, ale jest też górny limit zarobków.

Jaki jest górny limit wynagrodzenia w przedsiębiorstwie społecznym?

Jednym z warunków bycia przedsiębiorstwem społecznym jest przestrzeganie limitu wynagrodzenia pracowników, w tym kadry zarządzającej (zarobki nie mogą przekroczyć wartości, o której mowa w art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). Tym samym miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia nie może przekroczyć 3-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni.

Zgodnie z Obwieszczeniem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 18 stycznia 2019 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w 2018 r. wynagrodzenie to wynosiło w 2018 r. 4 852,29 zł.

Tym samym limit zarobków w przedsiębiorstwie społecznym w 2019 r. to 14 556,87 zł.

Podział zysku w przedsiębiorstwie społecznym

Zysk w przedsiębiorstwie społecznym nie może być dzielony między członków / wspólników / pracowników. Nie jest to więc dopuszczalny sposób zarobkowania w przedsiębiorstwie społecznym.

Oznacza to, że jeśli mamy zamknięty rok obrotowy i posługujemy się już kategorią zysku, to mamy zablokowany podział i wypłatę tego zysku pomiędzy członków czy pracowników (zanim powstał zysk mogliśmy np. zwiększyć wynagrodzenia, sprawiając tym samym, by ten zysk był mniejszy na koniec roku). Sposób podziału zysku wspólny dla wszystkich przedsiębiorstw społecznych określają Wytyczne CT-9 i tak według wersji ze stycznia 2018 r. przedsiębiorstwo społeczne przeznacza zysk na:

• wzmocnienie potencjału przedsiębiorstwa jako kapitał niepodzielny oraz w określonej części na
• reintegrację zawodową i społeczną lub
• na działalność pożytku publicznego prowadzoną na rzecz społeczności lokalnej, w której działa przedsiębiorstwo.

Zwracam uwagę, że część zysku musi być zatrzymana w przedsiębiorstwie jako kapitał niepodzielny, a druga jego część ma iść na reintegrację lub na działalność pożytku publicznego. Oznacza to, że nie każde PS musi przeznaczać zysk na reintegrację.

Podział zysku w przedsiębiorstwie społecznym – najnowsze Wytyczne

Warto też zauważyć, że według najnowszych Wytycznych CT-9 przedsiębiorstwo społeczne przeznacza zysk na:
• wzmocnienie potencjału przedsiębiorstwa jako kapitał niepodzielny oraz w określonej części na
• reintegrację zawodową i społeczną.

Podsumowując ten wątek: w przedsiębiorstwie społecznym nie ma możliwości wypłaty dywidendy, czyli części zysku firmy, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by oddziaływać na poziom kosztów, np. poprzez zwiększanie wynagrodzeń (oczywiście w ramach limitów dla przedsiębiorstwa społecznego, o czym wspominałem wyżej).

Specyficzny sposób wynagrodzenia członków zarządu

W przypadku członków zarządu i większości form prawnych (spółki z o.o., stowarzyszenia i fundacje; nie będzie to dotyczyć spółdzielni socjalnych) jest możliwość wynagradzania członków zarządu na podstawie uchwały. Mówimy tutaj o sytuacji, w której podstawą wynagrodzenia członków zarządu jest powołanie do zarządu przez właściwy organ (uchwała o powołaniu określa również wynagrodzenie). Członek zarządu nie ma w takiej sytuacji żadnej umowy (o pracę, czy cywilno-prawnej), która określałaby jego obowiązki związane z zarządzaniem.

Jeśli chodzi o spółkę z o.o., to pisałem o takim zarobkowaniu we wpisie na blogu (jest tam opisany jeszcze jeden sposób zarobkowania możliwy w spółce z o.o. tzw. powtarzające się świadczenia niepieniężne).

Jeśli chcemy korzystać z takiego sposobu wynagradzania w fundacji lub stowarzyszeniu, to przede wszystkim należy usankcjonować to w statucie organizacji. Przykładowo należy wskazać, jaki organ będzie określał szczegóły tego wynagrodzenia (organ powołujący członków zarządu, względnie organ powołujący może upoważnić do tego inny organ). Konkretne ustalenia (np. wysokość wynagrodzenia, terminy płatności) pojawią się w uchwale.

Dodam jeszcze, że w przypadku stowarzyszenia ten rodzaj wynagradzania członków zarządu jest możliwy dopiero od 2016 r. Wówczas w ustawie prawo o stowarzyszeniach (dla dociekliwych: art. 10 ust. 1 pkt. 5a) pojawił się zapis, zgodnie z którym statut stowarzyszenia określa m.in. możliwość otrzymywania przez członków zarządu wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją.

Warto tez wiedzieć, że od tego rodzaju wynagrodzenia członek zarządu płaci jedynie podatek PIT, bez składek ZUS.

Więcej nt. tej uchwały, w tym przykładowe zapisy statutu oraz uchwałę walnego zebrania stowarzyszenia znaleźć można na blogu Prawo w NGO.

Podział zysku w spółdzielni socjalnej – specyfika

W przypadku spółdzielni socjalnej podział zysku (w spółdzielni zwanym nadwyżką bilansową) jest dokładniej określony, niż w innych formach prawnych. Ustawa o spółdzielniach socjalnych (dla dociekliwych: art. 10) określa, że nadwyżka bilansowa podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia i jest przeznaczana na:

• zwiększenie funduszu zasobowego – nie mniej niż 20%,
• cele, o których mowa w art. 2 ust. 2 i 3 ustawy (działalność pożytku publicznego, reintegracja społeczna i zawodowa, działalność społeczna) – nie mniej niż 30%,
• fundusz wzajemnościowy (dot. sytuacji, w której spółdzielnia socjalna założyła lub przystąpiła do konsorcjum spółdzielni socjalnych) – pozostała część.

Podział zysku w spółce z o.o. non profit – specyfika

W przypadku spółki z o.o. będącej przedsiębiorstwem społecznym podział zysku musi uwzględniać ww. Wytyczne C-T9. Oznacza to, że zysk ma zostać zatrzymany w spółce jako kapitał niepodzielny (fundusz zapasowy) oraz przeznaczony na reintegrację lub pożytek publiczny (inny specjalnie wydzielony fundusz).

Podział zysku w stowarzyszeniu i fundacji

W przypadku stowarzyszenia należy jeszcze uwzględnić zapis ustawy Prawo o stowarzyszeniach (dla dociekliwych: art. 34) , w myśl której „Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków.”

Poza tym zarówno w przypadku stowarzyszenia, jak i fundacji musimy pamiętać oczywiście o uwarunkowaniach przedsiębiorstwa społecznego i ustawie o rachunkowości, która określa wzór sprawozdania finansowego dla organizacji pozarządowych.

Tym samym zysk będzie więc przeznaczony na działania reintegracyjne / pożytku publicznego (fundusz statutowy) oraz będzie zatrzymany w firmie społecznej (inny specjalnie wydzielony fundusz). Co ważne, jeśli tę część zysku, zatrzymaną w firmie społecznej, będziemy inwestować w działalność gospodarczą, to powstanie obowiązek zapłaty podatku dochodowego. Nie spełniamy bowiem wówczas warunków zwolnienia, czyli nie przeznaczyliśmy zysku na cele statutowe zbieżne z celami, o których mówi ustawa o CIT (dla dociekliwych art. 17 ust. 1 pkt 4).

Spotkałem się też z restrukcyjną interpretacją dot. stowarzyszenia i kwestii inwestowania dochodu w działalność gospodarczą. W jej myśl z racji tego, że prawo o stowarzyszeniach nakzuje przeznaczenie dochodu na działalność statutową, to nie ma możliwości przekazywania środków pochodzących z działalności gospodarczej na długoteminowe inwetycje w tę działalność (o ile oczywiście nie można ich w całości wpisać w koszty działalności).

Jeśli natomiast chodzi o fundusz dot. reintegracji, to w praktyce w przypadku organizacji pozarządowych raczej się go nie tworzy, ale w ramach wewnętrznych ewidencji rozpisuje się przeznaczenie zysku (wyjaśnia się to potem w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego).

To tyle nt. podziału zysku oraz sposobów zarobkowania w przedsiębiorstwie społecznym. W razie pytań, zachęcam do komentowania wpisu.