O zatrudnieniu wspomaganym mówi się, że jest najskuteczniejszą formą zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami na otwartym rynku pracy. W rozmowie z Moniką Zakrzewską – prezeską Polskiej Federacji Zatrudnienia Wspomaganego oraz Małgorzatą Gorący – wiceprezeską tejże, dotknęliśmy kwestii strategii zatrudnienia wspomaganego (ZW), źródeł finansowania i narzędzi, z których może korzystać także przedsiębiorstwo społeczne. Nagranie rozmowy poniżej, a pod wideo znajdziesz zapis najważniejszych fragmentów spotkania.

Wideo dla osób, które wolą oglądać

Co to jest zatrudnienie wspomagane (ZW)?

Zatrudnienie wspomagane to forma aktywizacji zawodowej skierowana do konkretny grup klientów – zazwyczaj osób z niepełnosprawnością, które mają niskie kwalifikacje lub ich brak i małe doświadczenie zawodowe (lub nie mają go wcale).

Strategia zatrudnienia opiera się na nauce pracy w pracy – systematycznym szkoleniu w naturalnych warunkach w zakładach pracy oraz ciągłym wsparciu osób z niepełnosprawnością w podjęciu pracy i utrzymaniu się na otwartym rynku, realizowane przez trenera pracy.

Podstawą zatrudnienia wspomaganego (ZW) jest założenie, że osoby z niepełnosprawnością powinny podejmować pracę zarobkową w oparciu o swoje kompetencje, a nie orzeczenie o niepełnosprawności. Otrzymywana przez nie płaca powinna być taka sama, jak innych osób na tym samym stanowisku.

Etapy dojścia do zatrudnienia

Etapy dojścia do zatrudnienia określa standard europejski, według którego pierwsze działania skupiają się na ocenie potencjału i możliwości przyszłego pracownika. To czas na poznanie go przez trenera pracy, opowiedzenie o preferencjach i wymarzonym stanowisku, określenie predyspozycji. Te są następnie weryfikowane przez trenera pracy; jego działania czasami uzupełniane są przez doradców zawodowych i psychologów. Klient na tym etapie dowiaduje się też o obowiązkach związanych z podjęciem zatrudnienia.

W kolejnym etapie uczestnik może spróbować pracy w różnych miejscach, na różnych stanowiskach. Próbki pracy to jedno- lub dwudniowe warsztaty mające na celu wstępną weryfikację predyspozycji w środowisku pracy. Na ich podstawie pracownik wraz z trenerem określają charakter przyszłej pracy, tak aby odpowiednio dobrać konkretne środowisko i stanowisko.

Rola trenera zatrudnienia

Trener zatrudnienia równolegle analizuje rynek pracy i pracuje z klientem. Pomaga połączyć osobę z niepełnosprawnością o określonych kompetencjach z pracodawcą, a następnie wspiera ją w adaptacji w środowisku i monitoruje po zatrudnieniu. Jego rola nie kończy się w momencie znalezienia pracy przez klienta. Doświadczenie pokazuje, że monitorowanie w pracy często warunkuje długoterminowe zatrudnienie.

Zadaniem trenera pracy jest też wsparcie klienta w zmianie stanowiska lub miejsca pracy. Jest obecny w całym procesie i przez cały czas towarzyszy klientowi. Na tym właśnie polega wyjątkowość usługi zatrudnienia wspomaganego.

Zatrudnienie wspomagane wyróżnia się na tle innych form aktywizacji zawodowej także tym, że trener nie działa wyłącznie zewnętrznie. Analiza stanowiska w przypadku ZW polega na tym, że trener sam przepracowuje wszystkie elementy organizacji czynności powierzonych pracownikowi, poznaje zespół, zasady w nim panujące i środowisko pracy. Dzięki temu może odpowiednio przedstawić wszystkie warunki osobie wspieranej.

Źródła finansowania – jak i gdzie szukać?

Wszelkie usługi zatrudnienia wspomaganego, realizowane głównie przez organizacje pozarządowe, finansowane są projektowo – najczęściej ze środków PFRON lub środków unijnych, rzadko samorządowych.

Finansowanie projektowe

W Polsce brakuje możliwości finansowania usług zatrudnienia wspomaganego w formie stałej. Projekty, nawet kilkuletnie, kończą się zazwyczaj 31 grudnia i trzeba czekać do marca lub kwietnia kolejnego roku, aby wziąć udział w kolejnym projekcie i realizować dalsze zadania.

Nie oznacza to jednak, że niepotrzebne są kolejne podmioty działające w tym sektorze usług czy kolejni trenerzy pracy! Trwają prace nad usprawnieniem systemu finansowania – gdy uda się doprowadzić do ciągłości finansowania, będzie potrzebna większa liczba dobrze przygotowanych trenerów zatrudnienia.

Konkursy na zadania zlecone

Druga możliwość uzyskania finansowania to konkursy na zadania zlecone w ramach PFRON. Instytucje, które składają zgłoszenie konkursowe, nie muszą wykazać się doświadczeniem w realizacji podobnych zadań.

Alternatywą są konkursy na zadania zlecone finansowane ze środków unijnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego – tutaj jednak trudniej pozyskać środki, bo należy udokumentować doświadczenie. Warto również zainteresować się projektami realizowanymi przez Urzędy Miasta – czasami są to projekty, których częścią są zadania z zakresu zatrudnienia wspomaganego.

Przedsiębiorstwo społeczne, które szuka pracownika, może współpracować z lokalnymi agencjami zatrudnienia wspomaganego. Na stronie internetowej Federacji jest lista 16 organizacji, które realizują regionalnie taką usługę.  Można również zwrócić się do Polskiej Unii Zatrudnienia Wspomaganego.

Narzędzia i instrumenty zatrudnienia wspomaganego przydatne w przedsiębiorstwie społecznym

W ośrodkach wsparcia ekonomii społecznej zazwyczaj działają specjaliści do spraw reintegracji. Ich działania są ściśle związane z OWES-ami i rozpoczynają się właściwie wtedy, gdy jest już praca na konkretnym stanowisku. Osoby te mogłyby czerpać ze sprawdzonych narzędzi stosowanych przez trenerów pracy.

Instrumenty te to:

• profilowanie zawodowe,
• łączenie kompetencji osoby ze stanowiskiem,
• planowanie strategii wsparcia i dostosowanie środowiska pracy (nie tylko w sensie architektonicznym).

Warto byłoby przemyśleć włączenie do ścieżki reintegracyjnej także próbkowania pracy. Jeśli niemożliwa jest praca z trenerem rozwiązaniem może być tworzenie grup wsparcia dla osób w procesie poszukiwania zatrudnienia.

Kluczem do sukcesu – zarówno osoby poszukującej pracy, jak i pracodawcy – jest:

• odpowiednia ocena predyspozycji i preferencji,
• właściwy dobór stanowiska i środowiska pracy oraz
• wsparcie dostosowane do potrzeb.

Dzięki temu pracownik realizuje się w obrębie swoich kompetencji, a pracodawca ma zadowolonego pracownika, który faktycznie chce pracować.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o działaniu przedsiębiorstw społecznych, zapraszamy do aktywnego udziału w naszych webinarach. Ich listę znajdziesz tutaj. Zapis zrealizowanych już spotkań znajdziesz między innymi na naszym kanale na YouTube.