Jedną z cech każdego przedsiębiorstwa społecznego jest demokratyczne zarządzanie. Co ono oznacza i jak je realizować w różnych formach prawnych? Zapraszam.
W tym momencie definiując przedsiębiorstwo społeczne posługujemy się najczęściej Wytycznymi CT9, które definiują jakie warunki musi spełnić podmiot, by dostać dotacje na miejsce pracy w firmie społecznej. W myśl tych Wytycznych struktura zarządzania PS lub ich struktura własnościowa opiera się na:
co podmiot określa w swoim statucie lub innym dokumencie założycielskim.
Również jednak inne definicje podkreślają to, że decyzje w przedsiębiorstwie społecznym powinny być podejmowane demokratycznie, w tym powinny być oparte na zasadzie jedna osoba = jeden głos (np. jest to jedno z kryteriów przedsiębiorstwa społecznego według Sieci Badawczej EMES Network).
Źródeł takiego podejścia należy szukać w samej istocie ekonomii społecznej, w tym także przedsiębiorczości społecznej. Wśród wartości ekonomii społecznej wyróżnia się między innymi:
W takiej sytuacji demokratyczne zarządzanie wydaje się naturalnym rozwiązaniem wyrastającym ze wspólnych wartości.
Jak to wygląda w polskich przedsiębiorstwach społecznych? Szczegóły będą zależeć od formy prawnej.
Jeśli chodzi o formalne spełnienie zasady demokratycznego zarządzania, to najprościej jest to zrobić w przypadku spółdzielni socjalnej. Wytyczne mówią tutaj o współzarządzaniu, które realizowane jest poprzez:
Konsultacje są formalnym spotkaniem zarządu spółdzielni z pracownikami. Takie spotkanie ma się odbyć w ciągu 3 miesięcy po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i ma dotyczyć:
Kolejnym sposobem spełnienia demokratycznego zarządzania jest akcjonariat pracowniczy. Polega on na tym, że pracownicy są jednocześnie właścicielami firmy.
Odnosząc to do przedsiębiorstwa społecznego może to polegać na tym, że osoby defaworyzowane, dla których tworzone są miejsca pracy są jednocześnie udziałowcami spółki z o.o. czy akcjonariuszami spółki akcyjnej. Oczywiście mówimy o spółkach non for profit.
W tej sytuacji działa to dosyć podobnie jak w spółdzielni socjalnej osób fizycznych: jestem pracownikiem i jednocześnie współwłaścicielem firmy. Mój głos liczy się więc w ramach prac określonych organów (np. zgromadzenia wspólników w spółce z o.o.) i dlatego nie ma powodu, by organizować dodatkowe konsultacje.
Co ciekawe, w Polsce akcjonariat pracowniczy jest mało popularny, ale warto wiedzieć, że na liście 100 najlepszych pracodawców miesięcznika „Forbes” niemal 80% przedsiębiorstw oferuje plany akcjonariatu pracowniczego.
Pozostałe formy prawne (np. fundacja, spółka z o.o., jeśli pracownicy nie posiadają udziałów) przedsiębiorstwa społecznego mają z kolei zapewnić partycypację pracowników. Stopień i formy tej partycypacji mogą być bardzo różne.
W praktyce spotkałem się z dwoma rodzajami podejścia do tematu:
W liście sprawdzającej do weryfikacji statusu PS (która jest załącznikiem do Wytycznych) wymienia się w tym kontekście:
Oznacza to, że w którymś z ww. dokumentów musi pojawić się wzmianka o zarządzaniu w sposób demokratyczny, np. w oparciu o partycypację pracowników.
Przyznam, iż często obserwuję, że powołanie rady konsultacyjno-doradczej ma charakter stricte formalny – musimy to zrobić, więc robimy i tyle. Partycypacja jest więc mocno papierowa.
Inni z kolei twierdzą, że przecież i tak widzą się z pracownikami i z nimi rozmawiają, więc takie sztywne wymogi to sztuczne tworzenie biurokracji.
Mam jednak wrażenie, że sam proces partycypacji może być organizowany z większą korzyścią dla pracowników i samych firm społecznych. Przykładowe korzyści:
Jak zorganizować partycypację, by była efektywna? To już temat na oddzielny wpis ?
To tyle nt. zarządzania demokratycznego w przedsiębiorstwie społecznym. Tradycyjnie zachęcam do komentowania wpisu oraz podzielenia się nim w mediach społecznościowych.
Do 10 grudnia trwa konkurs dotacyjny w ramach Programu Nowe FIO na rok 2025. W tym wpisie chcemy przyjrzeć się wybranym szczegółom i warunkom tego
Coraz więcej firm decyduje się na utworzenie fundacji. Tego typu inicjatywy pozwalają przedsiębiorstwom nie tylko na wspieranie wartościowych projektów społecznych, ale także na budowanie pozytywnego
Kiedy już wiesz, że chcesz powołać fundację czy też spółkę z o.o. non profit to w głowie pojawia się kolejne pytanie: czy zrobić to samodzielnie,
