Ustawa o ekonomii społecznej wprowadza rewolucję w regulacjach prawnych
przedsiębiorstw społecznych (PS). Jest to pierwszy wpis, w którym
będziemy przyglądać się szczegółom. Dzisiaj skoncentrujemy się na tym,
kto będzie mógł uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego oraz jakie
warunki będzie musiał spełniać.

Wideo dla osób, które wolą oglądać

Wpis na blogu jest zapisem najważniejszych rzeczy (bez dywagacji i nieśmiesznych żartów :)). Całość możesz zobaczyć poniżej.

Ważne linki na początek

Jeśli chcesz przejrzeć ustawę, to możesz ją pobrać tutaj (na dole strony – wersja, która wyszła z Sejmu do podpisu Prezydenta RP). Dla zainteresowanych polecamy też lekturę uzasadnienia do ustawy.

Jak wygląda struktura ustawy o ekonomii społecznej z lotu ptaka?

Struktura ustawy o ekonomii społecznej wygląda następująco:

1. Dział I Przepisy ogólne, m.in. wprowadzają:

• definicje ekonomii społecznej i podmiotu ekonomii społecznej,
• pojęcie „jednostki prowadzącej PES”,
• pojęcie „osoby zagrożonej wykluczeniem społecznym”,

2. Dział II Przedsiębiorstwo społeczne, który obejmuje:

• Rozdział 1 Organizacja i zasady działania przedsiębiorstwa społecznego,
• Rozdział 2 Zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego oraz nadzór nad przedsiębiorstwem społecznym,
• Rozdział 3 Instrumenty wsparcia przedsiębiorstwa społecznego,

3. Dział III Wsparcie rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej, w tym:

• Rozdział 1 Przepisy ogólne,
• Rozdział 2 Zasady i formy wspierania podmiotów ekonomii społecznej na poziomie krajowym,
• Rozdział 3 Zasady i formy wspierania podmiotów ekonomii społecznej na poziomie regionalnym,

4. Dział IV Ochrona danych osobowych w związku z realizacją celów wynikających z ustawy

5. Dział V Zmiany w przepisach, w tym zmiany w ustawie o:

• podatku dochodowym od osób prawnych (art. 67),
• rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (art. 68),
• działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 69),
• zatrudnieniu socjalnym (art. 70),
• pomocy społecznej (art. 71),
• promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 72),
• przeciwdziałaniu narkomanii (art. 73),
• spółdzielniach socjalnych (art. 74),
• Funduszu Solidarnościowym (art. 75),

6. Dział VI Przepisy przejściowe i dostosowujące oraz przepis końcowy.

Kilka kluczowych spraw wartych uwagi na takim ogólnym poziomie:

1. Ustawa wprowadza definicję podmiotu ekonomii społecznej (PES), jednostki tworzącej PES i przedsiębiorstwa społecznego. Tego rodzaju definicji brakowało podczas np. uchwalania tarcz COVIDowych i gazowych.
2. Ustawa czyni urząd wojewody właściwym do nadawania statusu PS. Wojewoda będzie także osobą właściwą do przyjmowania sprawozdań i przeprowadzania kontroli.
3. Sposob działania ośrodków wsparcia ekonomii społecznej, ocena ich działań i przyznawanie akredytacji opisane będą w ustawie.
4. W przypadku zamówień poniżej 130 000 zł samorządy będą miały możliwość zastrzegania, że o wsparcie mogą się ubiegać wyłącznie przedsiębiorstwa społeczne. Wojewoda będzie zobligowany do wydania zaświadczenia dokumentującego spełnianiu kryteriów udziału w przetargu w ciągu 3 dni roboczych od daty złożenia wniosku o zaświadczenie.
5. PS zyskało nowe możliwości pozyskania dotacji na stworzenie stanowisk pracy i wsparcie pomostowe z Funduszu Pracy i Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych).

Nowy typ przedsiębiorstwa społecznego

Dotychczas jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że przedsiębiorstwo społeczne realizuje cele reintegracyjne. To znaczy tworzy miejsca pracy dla osób z grup defaworyzowanych i pomaga im w powrocie na rynek pracy.

Ustawa o ekonomii społecznej wprowadza dodatkowy typ przedsiębiorstwa społecznego, które zajmuje się realizacją usług społecznych. Co to dokładnie znaczy? Status przedsiębiorstwa społecznego będą mogły uzyskać podmioty, które wykonują działania z zakresu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Usługi te dotyczą:

• polityki prorodzinnej,
• wspierania rodziny,
• systemu pieczy zastępczej,
• pomocy społecznej,
• promocji i ochrony zdrowia,
• wspierania osób niepełnosprawnych,
• edukacji publicznej,
• przeciwdziałania bezrobociu,
• kultury,
• kultury fizycznej i turystyki,
• pobudzania aktywności obywatelskiej,
• mieszkalnictwa,
• ochrony środowiska,
• reintegracji zawodowej i społecznej.

Poza tym, zgodnie z ustawą, w każdym przypadku działalność przedsiębiorstwa społecznego służy rozwojowi lokalnemu.

Jaki podmiot będzie mógł uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego?

Status przedsiębiorstwa społecznego będzie możliwy do uzyskania przez:

• podmiot ekonomii społecznej taki jak:
  • spółdzielnia socjalna,
  • spółdzielnia pracy, w tym spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych oraz spółdzielnia produkcji rolnej,
  • organizację pozarządową, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U.
    z 2022 r. poz. 1327 i 1265), z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych,
  • osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
  • stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
  • spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1133 oraz z 2021 r. poz. 2054 i 2142), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
• jednostkę tworzącą podmiot ekonomii społecznej, tj. podmiot prowadzący CIS, KIS, ZAZ, czy WTZ.

Warunkiem uzyskania statusu będzie prowadzenie przez ww. podmioty:

1. działalności odpłatnej pożytku publicznego, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub
2. działalności gospodarczej, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, lub
3. innej działalności o charakterze odpłatnym (np. działalności kulturalnej, oświatowej lub zarobkowej w kołach gospodyń wiejskich).

Jakie warunki będą musiały spełnić przedsiębiorstwa społeczne?

Omówimy teraz najważniejsze warunki, które będą musiały spełnić przedsiębiorstwa społeczne:

#1 Zatrudnienie co najmniej 3 osób na pół etatu

Przedsiębiorstwo społeczne zatrudnia co najmniej 3 osoby na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę w wymiarze co najmniej 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy.

#2 Minimalny poziom zatrudnienia osób defaworyzowanych (w przypadku celu reintegracyjnego) – 30% ogółu, przy czym min. 1/2 etatu osób z grup defworyzowanych

Co najmniej 30% ogółu pracowników firmy społecznej będą musiały stanowić osoby zaliczane do grup defaworyzowanych. Każda z tych osób będzie zatrudniona w wymiarze co najmniej 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy.

Warto przy tym podkreślić, że przez ogół osób zatrudnionych rozumie się osoby świadczące pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą lub umowy cywilnoprawnej lub osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą nie będące pracodawcami świadczące na rzecz przedsiębiorstwa społecznego usługi przez nieprzerwany okres co najmniej 3 miesięcy.

#3 Przygotowanie planu reintegracyjnego, który będzie obowiązkowy w niektórych przypadkach

Plan reintegracyjny jest dokumentem, który opisuje:

• sytuację społeczną i zawodową osoby zagrożonej wykluczeniem społecznym, której chcemy pomóc w PS,
• planowane działania z zakresu reintegracji społecznej i zawodowej,
• zakładane efekty powyższych działań i sposób ich oceny.

Warto zauważyć, że aktualnie również tworzone są plany reintegracyjne, jednak często nie obejmują one ostatniego podpunktu w powyższej listy.

Kiedy plany reintegracyjne będą obowiązkowe? Dotyczy to sytuacji, w której PS korzystało ze wsparcia w tworzeniu miejsca pracy. Plan reintegracyjny będzie wówczas obejmował okres, na jaki został udzielony dany instrument i przez wymagany okres trwałości.

Poza tym ustawa stanowi, że plan reintegracyjny jest opracowywany przy aktywnym uczestnictwie osoby zagrożonej wykluczeniem społecznym i ma na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych i kompetencji społecznych tej osoby.

#4 Obowiązkowy organ konsultacyjno-doradczy

Przedsiębiorstwo społeczne musi posiadać posiadać organ konsultacyjno-doradczy, w którego skład wchodzą wszystkie osoby zatrudnione w tym przedsiębiorstwie. Jeżeli liczba tych osób przekracza 10, organ konsultacyjno doradczy może składać się z przedstawicieli tych osób w liczbie nie mniejszej niż 3.

Wyjątkiem będzie spółdzielnia socjalna, gdzie nie musimy powoływać tego organu. Demokratyczne zarządzanie odbywa się tutaj poprzez członkostwo w spółdzielni lub spotkanie konsultacyjne z pracownikami.

Warto jeszcze zauważyć, że w przypadku spółki z o.o. non profit funkcję organu konsultacyjno doradczego będzie pełniła rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Jest to dosyć istotna zmiana względem aktualnej sytuacji. Rada ma określone kompetencje wynikające z kodeksu spółek handlowych i jest też zgłaszana w KRS.

Uwaga: Jeśli zastanawiasz się nad prowadzeniem przedsiębiorstwa społecznego lub pracujesz w OWES zapraszamy do zapoznania się z ofertą naszych kursów online.

• Quick View

  Kurs on-line: Fundacja z działalnością gospodarczą / odpłatną bez tajemnic

  
  Kursy online
  347.00zł
  Dodaj do koszyka

• Quick View

  Kurs on-line: Spółdzielnia socjalna bez tajemnic

  
  Kursy online
  347.00zł
  Dodaj do koszyka

• Quick View

  Kurs on-line: Spółka z o.o. non profit bez tajemnic

  
  Kursy online
  387.00zł
  Dodaj do koszyka

• Quick View

  Pilotażowy kurs on line “Przedsiębiorstwo społeczne dla niewtajemniczonych”

  
  Kursy online
  187.00zł
  Dodaj do koszyka

#5 Zakaz podziału zysku

Przedsiębiorstwo społeczne nie przeznacza zysku albo nadwyżki bilansowej uzyskanych z działalności zarobkowej do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i osoby w nim zatrudnione.

#6 Wniosek o status przedsiębiorstwa, zmiany istotnych danych i sprawozdanie merytoryczne składane do wojewody

W otoczeniu przedsiębiorstw społecznych pojawi się nowy, bardzo istotny aktor – wojewoda. To do niego będziemy występować z wnioskiem o uzyskanie tego statusu. On też będzie nadzorował spełnienie przez nas wymagań stawionych przedsiębiorstwu społecznemu. Do niego będziemy się sprawozdawać i przed nim tłumaczyć.

Wrócimy do tej sprawy podczas jednego z kolejnych webinarów. Jeśli nie chcesz tego przegapić, zapraszamy do zapisania się na newsletter.

#7 Przejrzystość finansowa

Przedsiębiorstwo społeczne będą obowiązywać szczególne rozwiązania dotyczące współpracy z osobami i podmiotami powiązanymi. Są one zbliżone do tych, które obowiązują organizacje ze statusem pożytku publicznego.

Dokładniej rzecz ujmując przedsiębiorstwo społeczne nie będzie mogło:

• udzielać pożyczek osobom prawnym organizacyjnie z nim powiązanym ani swoim członkom, członkom organów tego przedsiębiorstwa, osobom zatrudnionym w tym przedsiębiorstwie ani osobom, z którymi osoby zatrudnione w tym przedsiębiorstwie pozostają w związku małżeńskim, we wspólnym pożyciu albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo są związani z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, ani zabezpieczać ich zobowiązań mieniem przedsiębiorstwa społecznego,
• przekazywać majątku na rzecz osób powiązanych na zasadach innych niż w przypadku osób trzecich, w szczególności jeżeli przekazanie to następuje nieodpłatnie lub na preferencyjnych warunkach,
• wykorzystywać majątku na rzecz osób powiązanych na zasadach innych niż w przypadku osób trzecich, chyba że to wykorzystanie wynika bezpośrednio z celu statutowego,
• dokonywać zakupu towarów lub usług od osób prawnych organizacyjnie z nim powiązanych lub podmiotów, w których uczestniczą osoby powiązane na zasadach innych niż w przypadku osób trzecich lub po cenach wyższych niż rynkowe.

Co to oznacza w praktyce?

Jeśli jesteś członkiem zarządu przedsiębiorstwa społecznego, to przykładowo przedsiębiorstwo społeczne nie będzie mogło:

• udzielić pożyczki ani Tobie, ani Twojej żonie / mężowi, córce / synowi, dziadkowi, szwagrowi, teściowi i teściowej… a także pracownikom, czy członkom organów firmy społecznej,
• przekazać majątku na rzecz ww. osób,
• kupować usług od podmiotów, w których uczestniczą ww. osoby, a także od osób prawnych powiązanych (np. od stowarzyszenia, które jest dominującym wspólnikiem w spółce z o.o.) na zasadach innych niż rynkowe (zwłaszcza po wyższych cenach).

#8 Brak możliwości założenia PS z dominującym udziałem osoby fizycznej oraz JST

Ustawa uniemożliwia uzyskanie statusu przedsiębiorstwa społecznego przez podmiot, w którym dominujący udział ma Skarb Państwa, osoba fizyczna, jednostka samorządu terytorialnego, państwowa albo samorządowa osoba prawna.

Wyjątkiem będzie tutaj spółdzielnia socjalna założona przez jednostki samorządu terytorialnego.

Oznacza to, że przykładowo spółki z o.o., które mają wspólnika w postaci osoby fizycznej z udziałami ponad 50% nie będą mogły mieć statusu przedsiębiorstwa społecznego.

Kiedy te zmiany wejdą w życie?

Ustawa o ekonomii społecznej wchodzi w życie po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia (naspi to zapewne niebawem, bo Prezydent 10 sierpnia 2022 r. podpisał ustawę). Wyjątkiem są przepisy wprowadzające zmiany w ustawie o:

• podatku dochodowym od osób prawnych zwolnienie podatkowe części dochodów przedsiębiorstwa społecznego realizujące cele reintegracyjne,
• promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, które umożliwią finansowanie z Funduszu Pracy resortowych programów Ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego dot. wspierania ekonomii społecznej oraz przekazanie przez Ministra właściwego do spraw pracy środków na ww. programy.

Otwartym pytaniem pozostaje natomiast, na ile ustawa będzie stosowana do przedsiębiorstw społecznych, które:

• są w okresie trwałości w związku z otrzymaniem dotacji na miejsce pracy,
• otrzymają dotację w ramach aktualnych Wytycznych CT9 na taką dotację.

Z nieoficjalnych informacji wynika, że prawdopodobnie powyższe podmioty będą mogły dokończyć aktualną perspektywę środków unijnych na dotychczasowych warunkach. Zastrzegamy jednak, że ostateczna decyzja należy do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej.

Co jeszcze planujemy?

Będziemy przyglądać się ustawie o ekonomii społecznej w kolejnych webinarach. Na ten moment planujemy ich kilka w najbliższych miesiącach:

• Ustawa o ekonomii społecznej. Co oznacza dla spółdzielni socjalnych?
• Udogodnienia i preferencje dla PS i PES wynikające z ustawy o ekonomii społecznej
• Przedsiębiorstwo społeczne a wojewoda. Wniosek o status, nadzór i sprawozdanie merytoryczne.
• Jak oceniać efektywność reintegracji społecznej? (pomysł jednej z osób oglądających webinar, który nam się spodobał :)).

Jeśli nie chcesz przegapić naszych webinarów, zapraszamy do zapisania się na newsletter.

Planujemy także kurs online poświęcony nowym rozwiązaniom. Bycie w newsleterze też sprawi, że nie przegapisz przedsprzedaży 🙂

To tyle nt. ustawy o ekonomii społecznej. Coś Cię zaskoczyło? Coś jest niejasne? Zachęcamy do dyskusji w komentarzach.