„Stowarzyszać się” znaczy tworzyć towarzystwo wokół jakiejś idei. „Stowarzyszać się” to forma niedokonana czasownika. A jaka jest dokonana? Stowarzyszyć się! Stowarzyszenie to organizacja tych, co formę niedokonaną zamienili na dokonaną. Stowarzyszenie to organizacja tych, co stowarzyszali się aż się stowarzyszyli i utworzyli stowarzyszenie! Czy to dobre rozwiązanie i dlaczego czasami dla osób, które chcą prowadzić przedsiębiorstwo społeczne? O tym poniżej.

Stowarzyszenie, czyli towarzystwo

Stowarzyszenie działa w oparciu o ustawę Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 r. Zgodnie z art. 9 liczba członków tworzących stowarzyszenie musi liczyć co najmniej siedem osób. Jeśli więc poza Tobą nie ma 6 innych osób chcących założyć przedsiębiorstwo społeczne, to zacznij zastanawiać się nad inną formą prawną.

Jeśli jednak tworzycie grupę np. rodziców dzieci niepełnosprawnych, z myślą o których chcielibyście stworzyć miejsca pracy w przedsiębiorstwie społecznym, to stowarzyszenie będzie dla Was świetnym wyborem. W takim przypadku rodzice dzieci będą członkami stowarzyszenia, a dzieci osobami zatrudnionymi.

Fakt, że stowarzyszenie jest sformalizowanym „towarzystwem” sprawia, że każdy członek z „towarzystwa” ma tyle samo do powiedzenia i współdecydowania na walnym zebraniu. Ta cecha może być zarówno przekleństwem, jak i zaletą, bez, której sukces jest niemożliwy. Demokratyczny charakter sprawia, że każdy członek stowarzyszenia ma prawo współdecydowania nawet, jeśli na co dzień jego zaangażowanie tego prawa nie uzasadnia…

Preferencje dla „zrzeszeniowców”

Dzięki takiemu „zrzeszeniowemu” charakterowi stowarzyszenie w nowej perspektywie EFS+ prawdopodobnie będzie miało możliwość pozyskania dodatkowych dotacji na realizowanie trwałych przedsięwzięć o charakterze odpłatnym w sferze pożytku oraz działań gospodarczych. Docelowo powinny one prowadzić do uruchomienia trwałej działalności ekonomicznej angażującej jednocześnie mieszkańców będących członkami i udziałowcami podmiotu.

Podatki

Stowarzyszenie to organizacja pozarządowa. Jeśli przeznaczy swoje dochody na cele statutowe, którymi będzie np. działalność:

• naukowa,
• oświatowa,
• w zakresie kltury fizycznej,
• ochrony środowiska,
• ochrony zdrowia i pomocy społecznej,
• rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów,
• kultu religijnego…

to takie stowarzyszenie nie zapłaci podatku dochodowego (dla dociekliwych: art. 17 ust. 1 pkt. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Zwracam jednak uwagę, że nie ma tutaj zwolnienia podmiotowego. Oznacza to, że zwolnienie wynika z tego, na co dochód została przeznaczony i co jest celem statutuowym. Sama forma stowarzyszenia jest tylko jednym z warunków skorzystania z tego zwolnienia.

Poza tym stowarzyszenie, inaczej niż spółdzielnia socjalna, może po dwóch latach zostać organizacją pożytku publicznego. Dzięki temu stowarzyszenie może m.in. zbierać 1% podatku dochodowego od osób fizycznych. Może też korzystać ze zwolnienia dochodu z podatku dochodowego od osób prawnych w części przeznaczonej na działalność statutową, z wyłączeniem działalności gospodarczej (nieco szersze zwolnienie niż to, o którym pisałem powyżej).

W kontekście podatków warto wspomnieć o zwolnieniu z CIT dochodów spółek, których udziałowcami (akcjonariuszami) są wyłącznie stowarzyszenia, których celem statutowym jest np. działalność kulturalna, czy w zakresie sportu w części przeznaczonej na te cele (dla dociekliwych: art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych).

Rejestracja i formalności

Także w KRS czekać na nas będą pozytywne informacje o stowarzyszeniu. Pierwszą dobrą wiadomością jest ta, że rejestracja stowarzyszenia nieprowadzącego działalności gospodarczej jest całkowicie bezpłatna. Drugą wiadomością jest ta, że nie musimy składać sprawozdań merytorycznych do KRS.

Niestety inaczej niż ma to miejsce w przypadku rejestracji spółki z o.o., którą można zarejestrować przez internet, konieczne jest złożenie kompletu dokumentów w sądzie w formie papierowej. Rejestracja stowarzyszenia przez internet jest niemożliwa.

Art. 10 ustawy Prawo o stowarzyszeniach wymienia minimalne wymagania wobec statutu. Do tych obowiązkowych punktów członkowie mogą wprowadzać dodatkowe zasady adekwatne do ich stowarzyszenia i preferencji jego członków. Dzięki temu możliwe jest dostosowanie jego brzmienia do wymogów, które spełniać musi podmiot ubiegający się o status przedsiębiorstwa społecznego.

Dla porządku przedstawimy teraz najważniejsze wady i zalety stowarzyszenia jako przedsiębiorstwa społecznego.

Zalety stowarzyszenia jako przedsiębiorstwa społecznego

1. Możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego, o ile cele statutowe stowarzyszenia pokrywają się z celami, o których mówi ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 17, ust. 1 pkt. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) i na te cele zostaną przeznaczone dochody stowarzyszenia.
2. Podmiot o charakterze zrzeszeniowym, co może pozwolić na łączenie potencjału, zasobów i umiejętności członków funkcjonujących na równych prawach.
3. Stosunkowo prosta forma prawna – dużo zależy od postanowień statutu. Prawo o stowarzyszeniach nie zawiera bardzo szczegółowych regulacji.
4. Możliwość uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego, co wiąże się z dodatkowymi korzyściami – np. możliwość pozyskiwania środków z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych.
5. Możliwość pobierania przez zarząd wynagrodzenia na podstawie uchwały (płaci się od tego podatek PIT i od 1 stycznia 2022 r. ubezpieczenie zdrowotne, bez pełnych składek składek ZUS).
6. Dodatkowe wsparcie dla form zrzeszeniowych w EFS+ (według aktualnego brzmienia dokumentów programowych). Dodatkowe dotacje być może będą przyznawane inicjatywom o charakterze członkowskim (stowarzyszenia, spółdzielnie, kooperatywy) angażującym grupy mieszkańców na realizowanie trwałych przedsięwzięć o charakterze odpłatnym w sferze pożytku oraz działań gospodarczych. Wysokość dotacji od 15 do 30 tys. zł w zależności od liczby członków/udziałowców organizacji.
7. W obrocie jest utożsamiana z działalnością społeczną, co ułatwia np. pozyskiwanie środków ze zbiórek publicznych, czy prowadzenie innych akcji foundrasingowych.
8. Brak obowiązku sporządzania sprawozdania z działalności (chyba, że statut stowarzyszenia stanowi inaczej) i składania go w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Wady stowarzyszenia jako przedsiębiorstwa społecznego

1. Stosunkowo duża liczba osób, które są wymagane do założenia stowarzyszenia (7 osób fizycznych).
2. Obowiązkowy organ kontroli wewnętrznej (zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy Prawo o stowarzyszeniach: Stowarzyszenie jest obowiązane posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej).
3. Potencjalnie niskie i nierównomierne zaangażowanie części członków. Praktyka działania stowarzyszeń pokazuje, że przynajmniej część członków nie jest w ogóle zainteresowana tym, co się dzieje w stowarzyszeniu.
4. Nadzór nad działalnością stowarzyszenia:
   • dot. nadzoru wyłącznie w zakresie zgodności działania stowarzyszenia z przepisami prawa i postanowieniami statutu,
   • np. organ nadzorujący (starosta) ma prawo w wyznaczonym terminie żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia odpisów uchwał walnego zebrania, czy niezbędnych wyjaśnień od władz stowarzyszenia,
   • w przypadku niezastosowania się stowarzyszenia do powyższych żądań sąd, na wniosek organu nadzorującego, może nałożyć grzywnę w wysokości jednorazowo nieprzekraczającej 5000 zł .
5. Brak możliwości prostego (bez likwidacji) przekształcenia w innych podmiot.
6. Podmiot o charakterze zrzeszeniowym. Najważniejsze decyzje podejmują członkowie stowarzyszenia w ramach prac walnego zebrania. Może to powodować trudności w zarządzaniu, poza tym nie daje gwarancji bycia w zarządzie i decydującej roli dla inicjatorów przedsięwzięcia.
7. Dodatkowy charakter działalności gospodarczej stowarzyszenia. Jest ono zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Podobnie więc jak w przypadku fundacji działalność gospodarcza nie może być głównym celem działania stowarzyszenia. Może być tylko działalnością uboczną – jako jedno ze źródeł dochodów służących realizacji celów statutowych.

Zastanawiasz się nad wyborem formy prawnej?

Jeśli jesteś na etapie wyboru formy prawnej, to zachęcamy do zajrzenia na tę stroną.