Ustawa o ekonomii społecznej wprowadza zupełnie nowy typ przedsiębiorstwa społecznego. Jest to przedsiębiorstwo społeczne, które zajmuje się świadczeniem usług społecznych. Przyjrzymy się dzisiaj właśnie takiemu przedsiębiorstwu społecznemu. Czym się ono będzie zajmować? Jakie warunki musi spełnić? Kiedy warto ubiegać się o taki status? Zapraszamy.

Wideo dla osób, które wolą oglądać

Poniżej możesz obejrzeć webinar, który był podstawą tego wpisu.

Czym są usługi społeczne i czym dokładnie będzie zajmowało się przedsiębiorstwo społeczne świadczące usługi społeczne?

Usługi społeczne zdefiniowane są w ustawie o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Wymienionych jest tam 14 usług społecznych. Jeśli podmiot ekonomii społecznej (przy spełnieniu innych warunków, o których poniżej) będzie się nimi zajmował, da mu to prawo do uzyskania statusu przedsiębiorstwa społecznego świadczącego usługi społeczne. Umożliwi mu to skorzystanie z pewnych preferencji. Dzisiaj wspomnimy o niektórych z nich, a w jednym z kolejnych webinarów przyjrzymy im się bliżej.

Do usług społecznych ww. ustawa zalicza działania z zakresu:

• polityki prorodzinnej,
• wspierania rodziny,
• systemu pieczy zastępczej,
• pomocy społecznej,
• promocji i ochrony zdrowia,
• wspierania osób niepełnosprawnych,
• edukacji publicznej,
• przeciwdziałania bezrobociu,
• kultury,
• kultury fizycznej i turystyki,
• pobudzania aktywności obywatelskiej,
• mieszkalnictwa,
• ochrony środowiska,
• reintegracji zawodowej i społecznej.

Usługi społeczne podejmowane są w celu zaspokajania potrzeb wspólnoty samorządowej i świadczone w formie niematerialnej bezpośrednio na rzecz osób, rodzin, grup społecznych, grup mieszkańców o określonych potrzebach lub ogółu mieszkańców.

Świadczenie usług społecznych to tylko jeden z warunków by uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego. Oprócz niego są inne wymagania dotyczące np. liczby zatrudnionych pracowników, czy prowadzenia działalności o charakterze odpłatnym.

Przyjrzymy się teraz dokładniej poszczególnym rodzajom tych usług, a potem powiemy, jakie warunki – oprócz świadczenia usług społecznych – musi spełnić podmiot, by być przedsiębiorstwem społecznym tego nowego typu.

Wspieranie rodziny

Pierwsze trzy usługi to usługi dotyczące polityki prorodzinnej (działania mające na celu dobro rodziny i społeczeństwa), wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.

Przykładowo do tych usług można zaliczyć:

• porady udzielane rodzinom,
• usługi związane z zapewnienia schronienia osobom dotkniętym przemocą w rodzinie,
• działania rozwojowe dla dzieci i rodziców.

Jeśli więc podmiot non profit wykonuje powyższe działania może ubiegać się o status przedsiębiorstwa społecznego.

Poza tym ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wymienia formy pracy z rodziną. Zalicza się do nich w szczególności kwestię: :

• konsultacji i poradnictwa specjalistycznego,
• terapii i mediacji,
• usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych,
• pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego,
• organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji (grupy wsparcia).

System pieczy zastępczej obejmuje także np.:

• rodziny zastępcze,
• rodzinne domy dziecka,
• placówki opiekuńczo wychowawcze,
• usamodzielnianie się osoby, która osiągnęła pełnoletność i opuściła dom dziecka.

Pomoc społeczna

Społeczny charakter usług mają wszystkie działania wymienione w ustawie o pomocy społecznej. Celem tych działań jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Przykładem podmiotu ekonomii społecznej, który wykonuje taką usługę społeczną jest fundacja, która pomaga dzieciom z niepełnosprawnością,

Promocja i ochrona zdrowia

Bardzo szeroką kategorią usług społecznych są usługi o promocji i ochrony zdrowia. Do tej kategorii usług można zaliczyć:

• świadczenia zdrowotne,
• działania propagujące zdrowy styl życia,
• działania propagujące tolerancję i tworzące przyjazne środowisko do życia osób chorych, w szczególności z zaburzeniami psychicznymi,
• monitorowanie i ocenę stanu zdrowia społeczeństwa, zagrożeń zdrowia oraz jakości życia związanej ze zdrowiem społeczeństwa,
• edukację zdrowotną dostosowaną do potrzeb różnych grup społeczeństwa, w szczególności dzieci, młodzieży i osób starszych,
• kreowanie postaw zdrowotnych i społecznych sprzyjających profilaktyce zachowań ryzykownych,
• zapobieganie uzależnieniom oraz skutkom zdrowotnym i społecznym wynikającym z uzależnień,
• profilaktykę chorób,
• działania w celu rozpoznawania, eliminowania lub ograniczania zagrożeń i szkód dla zdrowia fizycznego i psychicznego w środowisku zamieszkania, nauki, pracy i rekreacji.

Wspieranie osób niepełnosprawnych

Wśród działań na rzecz osób niepełnosprawnych można wymienić ich rehabilitację. Jest to zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie osób niepełnosprawnych, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.

Można tutaj wyróżnić:

• rehabilitację społeczną (ma na celu umożliwianie osobom niepełnosprawnym uczestnictwa w życiu społecznym),
• rehabilitację zawodową (ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy).

Edukacja publiczna

Podobnie rozległą kategorią jest kategoria usług edukacji publicznej, do której zalicza się działalność:

• szkół i przedszkoli,
• schronisk młodzieżowych,
• poradni psychologiczno pedagogicznych i placówek artystycznych np. ognisk muzycznych.

Oznacza to, że o status przedsiębiorstwa społecznego świadczącego usługi społeczne będzie mogło mieć stowarzyszenie, które prowadzi szkołę.

Przeciwdziałanie bezrobociu

Kolejną usługą kwalifikującą podmiot ekonomii społecznej do ubiegania się o status przedsiębiorstwa społecznego są usługi związane z przeciwdziałaniem bezrobociu.

Warto zwrócić uwagę, że jednym z celów jaki stawia sobie ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest osiągnięcie wysokiej jakości pracy. To pojęcie jest bardzo szerokie. Z jednej strony mieści się w nim bardzo wiele działań takich jak choćby kursy, poradnictwo, szkolenia, staże, praktyki. Z drugiej strony każda osoba bez względu na jej status może być odbiorcą działań mających na celu “wysoką jakość pracy”.

Kultura

Tutaj wchodzą w grę działania w rozumieniu ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej polegające na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury. Do tej kategorii można zaliczyć np.:

• teatry,
• opery,
• operetki,
• filharmonie,
• orkiestry,
• instytucje filmowe,
• kina,
• muzea,
• biblioteki,
• domy kultury,
• ogniska artystyczne,
• galerie sztuki oraz
• ośrodki badań i dokumentacji w różnych dziedzinach kultury.

Kultura fizyczna i turystyka

Także kultura fizyczna i turystyka to rodzaje działalności zaliczane do usług społecznych. Zgodnie z ustawą o sporcie na kulturę fizyczną składają się sport wraz z wychowaniem fizycznym i rehabilitacją ruchową.

Kwestie turystyki reguluje ustawa o organizacji usług turystycznych, która jako usługi turystyczne wymienia:

• przewóz,
• noclegi,
• wynajem pojazdów samochodowych lub innych pojazdów silnikowych oraz
• inną usługę świadczoną turystom i odwiedzającym miejsca leżące poza ich miejscowością zamieszkania.

Warto w tym miejscu podkreślić, że kwestie turystyki są także częścią działalności oświatowej, a rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej regulują zasady:

• “organizacji turystyki i krajoznawstwa” czyli organizacji wycieczek szkolnych,
• organizacji ferii letnich i zimowych.

Przykładem PES, który wykonuje taką usługę społeczną jest spółdzielnia socjalna organizująca kolonie letnie, albo fundacja, która prowadzi zajęcia ze sportów walk.

Pobudzania aktywności obywatelskiej

Kolejną kategorią działań uznaną za usługę społeczną jest pobudzanie aktywności obywatelskiej. Przykładem takiej działalności może być np. animacja prowadzona przez Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej. Tym samym podmiot prowadzący OWES, jeśli spełni inne warunki mógłby się ubiegać o status przedsiębiorstwa społecznego.

Mieszkalnictwo

Społeczny charakter w zakresie budowy mieszkań na pewno mają mieszkania treningowe, mieszkania chronione itp, jednak ustawa o usługach społecznych nie zawęża usług społecznych wyłącznie do tego typu rodzajów mieszkań.

Ochrona środowiska

Przedostatnią kategorią działań, które można zaliczyć do usług społecznych są te związane z ochroną środowiska. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska – ochrona środowiska to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:

• racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
• przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
• przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Reintegracja społeczna i zawodowa

Możliwe jest także prowadzenie działań, których celem jest reintegracja zawodowa i społeczna osób zaliczanych do grup defaworyzowanych. Ta kategoria uprawnia np. centra integracji społecznej do ubiegania się o status przedsiębiorstwa społecznego usług społecznych.

Gdzie szukać więcej informacji?

Ustawa o realizowaniu usług społecznych przez centra usług społecznych oprócz katalogu tych usług definiuje także przykładowe przepisy prawa, w których jest mowa o usługach społecznych. I tak usługami społecznymi są w szczególności działania podejmowane na podstawie ustawy o:

• wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
• przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie,
• pomocy społecznej,
• świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
• ochronie zdrowia psychicznego,
• zdrowiu publicznym,
• wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,
• przeciwdziałaniu narkomanii,
• rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
• Prawo oświatowe,
• promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
• zatrudnieniu socjalnym
• organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej
• sporcie,
• rewitalizacji,
• opiece nad dziećmi w wieku do lat 3,
• Karcie Dużej Rodziny.

Jeśli więc chcesz poszukać więcej informacji o usługach społecznych, zerknij do ww. ustaw. Właśnie tam szukaliśmy inspiracji w naszym opisie 🙂

Czy usługi społeczne to przyszłość podmiotów ekonomii społecznej i przedsiębiorstw społecznych?

Jest tutaj co najmniej kilka czynników o istotnym znaczeniu:

• tzw. premia społeczna planowana w nowej perspektywie środków unijnych – możliwość pokrycia części kosztów usług społecznych zleconych podmiotom ekonomii społecznej ze środków unijnych (zwrot dla jednostki samorządu terytorialnego),
• strategia rozwoju usług społecznych, która zakłada realizację procesu deinstytucjonalizacji, czyli przechodzenia od opieki o charakterze instytucjonalnym do opieki świadczonej w środowisku rodzinnym i społeczności lokalnej; usługi społeczne będą koncentrować się na rodzinie i dzieciach, seniorach, osobach z niepełnosprawnościami oraz osobach z zaburzeniami psychicznymi i w kryzysie bezdomności,
• obowiązkowa diagnoza potencjału przedsiębiorstw społecznych i podmiotów ekonomii społecznej w świadczeniu usług społecznych przy opracowaniu strategii rozwiązywania problemów społecznych (ustawa o ES wprowadza zmiany w ustawie o pomocy społecznej),
• w strategiach rozwiązywania problemów społecznych po zmianach wynikających z przyjęcia ustawy o ekonomii społecznej znajdą się m.in. informacje o usługach społecznych i zadaniach publicznych, które będą zlecane podmiotom ekonomii społecznej,
• zmiany demograficzne w Polsce,
• zlecanie usług społecznych w myśl prawa zamówień publicznych (udogodnienia dla przedsiębiorstw społecznych zgodnie z art. 361 prawa zamówień publicznych).

Jakie warunki musi spełnić przedsiębiorstwo społeczne świadczące usługi społeczne w myśl ustawy o ekonomii społecznej?

Ustawa o ekonomii społecznej formułuje kilka wymogów, które musi spełnić podmiot, by uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego (PS). Są to wymagania względem:

• formy prawnej – przedsiębiorstwem społecznym mogą być tylko podmioty ekonomii społecznej (w skrócie: podmioty o charakterze non profit),
• rodzaju prowadzonej działalności – przedsiębiorstwo społeczne musi prowadzić działalność o charakterze sprzedażowym (gospodarczą lub odpłatną),
• struktury wewnętrznej (np. nie może to być spółka założona przez jednostkę samorządu terytorialnego),
• zatrudnienia (musi zatrudniać co najmniej 3 osoby co najmniej na pół etatu),
• dokumentów wewnętrznych – plan reintegracyjny, który będzie obowiązkowy w przypadku gdy podmiot korzysta ze wsparcia na miejsca pracy,
• organu konsultacyjno – doradczego, w skład którego w małych podmiotach muszą wchodzić wszyscy pracownicy,
• zakazu podziału zysku,
• przejrzystości finansowej.

Dla kogo uzyskanie takiego statusu może być korzystne?

Status ten może być dobrym rozwiązaniem zwłaszcza dla podmiotów ekonomii społecznej, czy organizacji pozarządowych, które świadczą usługi społeczne i które chcą korzystać z części preferencji (np. potencjalnie łatwiejszego dostępu do zamówień poniżej 130 tys. zł, dotacji na miejsce pracy dla osób defaworyzowanych).

Ustawa o ekonomii społecznej nie ogranicza dotacji na tworzenie miejsc pracy wyłącznie przedsiębiorstwom społecznym “typu reintegracyjnego”. Tworzyć stanowiska dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym będą mogły także przedsiębiorstwa społeczne realizujące usługi społeczne.

Ponadto podmioty posiadające status przedsiębiorstwa społecznego lub deklarujące jego uzyskanie będą mogły liczyć na wyższą dotację z Krajowego Programu Odbudowy i Odporności.

Jeśli chcesz z nami porozmawiać nt. Twojej specyficznej sytuacji, zachęcamy do skorzystania z darmowych konsultacji.