W chwili pisania tego tekstu nie istnieje ani jedna prosta spółka akcyjna, która miałaby status przedsiębiorstwa społecznego. Nie ma w tym jednak nic dziwnego – proste spółki akcyjne będą mogły powstawać dopiero od 1 marca 2020 r. W niektórych przypadkach może to być ciekawa alternatywa względem spółki z o.o. non profit, nie zawsze jednak będzie mogła być uznana za przedsiębiorstwo społeczne (nawet jeśli spełni wszystkie warunki tzw. Wytycznych CT9). Dlaczego tak jest? Szczegóły w tym wpisie.

Skąd się wzięła prosta spółka akcyjna (PSA)?

Jest to nowa forma prawna, która zostanie wprowadzona nowelizacją kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z założeniami, które przyświecały ustawodawcy, prosta spółka akcyjna ma być formą prawną dedykowaną zwłaszcza dla startupów, czyli przedsięwzięć realizowanych najczęściej w obszarze nowych technologii, w warunkach dużej niepewności rynkowej, będących na etapie poszukiwania powtarzalnego i skalowalnego modelu biznesowego.

PSA ma być formą elastyczną, ułatwiającą pozyskiwanie kapitału i likwidację w przypadku niepowodzenia przedsięwzięcia, ma łączyć cechy spółki z o.o. z zaletami spółki akcyjnej.

Kiedy prosta spółka akcyjna będzie mogła być uznana za przedsiębiorstwo społeczne?

Oczywiście warunek wstępny to spełnienie cech przedsiębiorstwa społecznego, o którym mówią Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2014-2020 (tzw. Wytyczne CT 9). Jest tutaj jednak pewien niuans, na który warto zwrócić uwagę.

Wspomniane Wytyczne dosyć często się zmieniają. W tej chwili w większości projektów stosuje się Wytyczne ze stycznia 2018 r. PSA będzie miała osobowość prawną, więc w myśl tych Wytycznych CT9 będzie mogła być przedsiębiorstwem społecznym. Prosta spółka akcyjna nie ma jednak możliwości prowadzenia działań w zakresie pożytku publicznego (nie dopisano jej do art. 3 ust. 3 pkt. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). I tu dochodzimy do sedna.

W myśl Wytycznych CT9 z lipca 2019 r. zmieniła się definicja przedsiębiorstwa społecznego w sposób uniemożliwiający traktowanie PSA jako przedsiębiorstwa społecznego. Nowe Wytyczne mówią o tym, że przedsiębiorstwo społeczne musi być podmiotem ekonomii społecznej. W grupie podmiotów ekonomii społecznej są: spółka z o.o. i spółka akcyjna, o ile mają charakter non profit – takie spółki kapitałowe mogą prowadzić działania w zakresie pożytku publicznego. PSA nie może prowadzić działalności pożytku publicznego i w związku z tym nie będzie przedsiębiorstwem społecznym w myśl Wytycznych CT9 z 2019 r.

Tym samym, kluczowe znaczenie w uznaniu bądź nie prostej spółki akcyjnej za przedsiębiorstwo społeczne będzie miało to, jaką wersję Wytycznych stosuje dany Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej. Dosyć to dziwne, prawda? Jeśli taka forma okaże się realną alternatywą dla innych form przedsiębiorstwa społecznego, to pozostanie wprowadzenie zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dodanie prostej spółki akcyjnej jako podmiotu, który może prowadzić działalność pożytku publicznego; ewentualnie zmiana brzmienia Wytycznych z lipca 2019 r.).

Jakie są zalety prostej spółki akcyjnej?

Wymienić tutaj można kilka kluczowych spraw:

1. Możliwość likwidacji spółki bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego (oznaczony akcjonariusz przejmuje cały majątek, ma przy tym obowiązek zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy; wybrane warunki: uchwała walnego zgromadzenia podjęta większością trzech czwartych głosów, oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę ogólnej liczby akcji, zgoda sądu rejestrowego).
2. Brak bariery kapitałowej – minimalna wartość kapitału akcyjnego to 1 zł.
3. Akcjonariusze mogą wnieść wkład w postaci świadczenia pracy lub usług lub know-how.
4. Umowa nie określa wysokości kapitału akcyjnego. Zmiana wysokości kapitału akcyjnego nie wymaga zmian umowy spółki (znaczne uproszczenie względem spółki z o.o.).
5. Wkłady powinny zostać wniesione do spółki w całości w ciągu trzech lat od dnia wpisu spółki do rejestru (w przypadku spółki z o.o. muszą być wniesione przed złożeniem dokumentów rejestrowych).
6. Mechanizmy kumulacji kapitału (art. 30019 § 1 ksh stanowi, że na pokrycie przyszłych strat należy utworzyć kapitał zapasowy, na który przeznacza się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy).
7. Uproszczenia i elektronizacja procedur w spółce (w tym możliwość podejmowania uchwał przez wszystkie organy za pomocą poczty elektronicznej albo w czasie wideokonferencji).
8. Możliwość elastycznego kształtowania struktury majątkowej spółki (w tym emisji akcji bez wartości nominalnej) – duża swoboda i elastyczność w określaniu rodzajów akcji i zasad działania spółki (np. akcje dla pracowników).
9. Mechanizmy zwiększające wiarygodność spółki względem wierzycieli (art. 30015 par. 5: Wypłata na rzecz akcjonariuszy nie może doprowadzić do utraty przez spółkę, w normalnych okolicznościach, zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie sześciu miesięcy od dnia dokonania wypłaty).
10. Uproszczony elektroniczny rejestr akcjonariuszy, prowadzony np. przez firmę inwestycyjną albo notariusza.
11. Pozostawienie założycielom znacznej swobody w odniesieniu do organów spółki – możliwość wprowadzenia alternatywnego modelu zarządzania i nadzoru, opartego na założeniach rozpowszechnionego w krajach anglosaskich i romańskich systemu monistycznego (obok zgromadzenia wspólników funkcjonuje rada dyrektorów, która łączy kompetencje zarządu i rady nadzorczej – skraca to proces decyzyjny i pozwala na zachowanie realnego nadzoru nad bieżącą działalnością spółki).

A jakie są najważniejsze wady PSA?

Skupiłem się tutaj na kluczowych sprawach typowych dla PSA. Wśród wad można wymienić:

1. Potencjalnie niska wiarygodność i niska wypłacalność. PSA łączy brak odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania spółki z możliwością wnoszenia przez nich wkładów w formie świadczenia pracy bądź usług na rzecz spółki. W porównaniu do innych spółek kapitałowych może to powodować większe ryzyko niewypłacalności (brak majątku, brak kapitału), bo będzie zagrożeniem dla wierzycieli (długi nie zostaną pokryte) i akcjonariuszy (akcje mogą być bezwartościowe).
2. Obowiązek utrzymywania strony internetowej zawierającej wszystkie informacje niezbędne dla akcjonariuszy i inwestorów spółki, np. informacji o terminach walnych zgromadzeń.

To tyle nt. prostej spółki akcyjnej. Jeśli temat jest dla Ciebie ciekawy w kontekście przedsiębiorczości społecznej, daj znać, a przyjrzę się jeszcze bliżej tej formie prawnej.