Prawo, ustawy i rozporządzenia to dla wielu osób pojęcia niedostępne i niezrozumiałe. Faktem jest, że język prawniczy ma niewiele wspólnego z mową potoczną. Z tego powodu zniechęca do lektury, jednak warto znać prawo, bo – jak wiadomo – nieznajomość prawa szkodzi… Ustawy i rozporządzenia to: „zbiór definicji i zasad, dzięki którym wiadomo, co jest, czym i co można, a czego nie”. Z tego artykułu dowiesz się, jakie ustawy regulują działalność przedsiębiorstwa społecznego.
Pisząc o kwestiach prawnych warto sobie uświadomić pięć kategorii regulacji, które wprowadzają definicje i zasady ważne dla przyszłego przedsiębiorstwa społecznego. Są nimi:
Sprawie statusu przedsiębiorstwa społecznego został poświęcony osobny artykuł. W tym miejscu przypomnę, że obecnie brak jest regulacji prawnych (w formie ustawy lub rozporządzenia), które definiowałoby, czym jest przedsiębiorstwo społecznej.
Najważniejszymi dokumentami, które nie mają statusu ustawy ani rozporządzenia, choć wprowadzają definicję przedsiębiorstwa społecznego są: Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej i Solidarnej do roku 2023 oraz Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków EFS i EFRR.
Warto zwrócić uwagę na zdanie, w którym jest napisane, że „przedsiębiorstwo społeczne to podmiot ekonomii społecznej…”. Otóż przedsiębiorstwo społeczne nie jest formą prawną, ale pewnego rodzaju „tytułem”, a posługując się językiem prawnym „statusem”. Może on zostać nadany tylko i wyłącznie podmiotowi ekonomii społecznej, którym może być:
To o tyle ważne, że każdy powyższy typ organizacji ma swoją ustawę, która reguluje jego funkcjonowanie.
Spółdzielnie Socjalne, stowarzyszenia i fundacje mają odpowiednio ustawę o spółdzielniach socjalnych, ustawę Prawo o stowarzyszeniach oraz ustawę o fundacjach.
Kościelne osoby prawne wymienione są w ustawach regulujących stosunek Państwa Polskiego do poszczególnych Kościołów lub Związków Wyznaniowych, a spółki handlowe mają Kodeks Spółek Handlowych.
O poprzedniej kategorii można powiedzieć, że „zawiera regulacje prawne właściwe dla poszczególnych form prawnych bez względu na rodzaj prowadzonej działalności”. Nie ma więc znaczenia, czym zajmuje się fundacja – w każdym przypadku i tak musi stosować ustawę o fundacjach.
W tej kategorii jest zupełnie inaczej. Zawiera ona bowiem regulacje, które wprowadzają zasady prowadzenia jakiejś działalności bez względu na formę prawną.
Przykładem takiej regulacji jest np. ustawa Prawo oświatowe, która wprowadza zasady dotyczące działalności np. przedszkola. Ustawa ta ma kluczowe znaczenie podczas planowania i prowadzenia działalności przedsiębiorstwa społecznego, prowadzącym przedszkole bez względu na formę prawną tego przedsiębiorstwa.
Innym rodzajem „prawa branżowego” są ustawy i rozporządzenia związane z działalnością reglamentowaną, tj. wymagającą pozwoleń, koncesji lub wpisu do rejestru podmiotów prowadzących jakiś rodzaj działalności, np. rejestru organizatorów turystyki.
Poprzednie dwie kategorie można nazwać „kategoriami dla wybranych”. W pierwszej z nich „wybrańcami” były poszczególne formy prawne, a drugą kategorię „wybrańców” tworzyły te przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność regulowaną ustawą lub działalność reglamentowaną. Ta kategoria zawiera regulacje prawne obowiązujące wszystkich.
Każde przedsiębiorstwo społeczne zobowiązane jest do:
Wśród tej kategorii ustaw szczególnie ważną dla przedsiębiorstw społecznych jest ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. To ustawa w art. 4 wymienia rodzaje zadań, które tworzą „sferę działalności pożytku publicznego”. Wśród tych zadań w pkt 2 jest „działalność na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym”. To o tyle ważne, że działalność na rzecz reintegracji zawodowej i społecznej jest podstawowym celem każdego przedsiębiorstwa społecznego.
Ponadto, celem działalności przedsiębiorstwa społecznego może być także działalność na rzecz środowiska lokalnego, która nie jest częścią działalności gospodarczeja a realizowana jest jako działalność pożytku publicznego (podobnie jak reintegracja społeczna i zawodowa wspomniana powyżej).
Inną „szczególną” ustawą jest ustawa o zatrudnieniu socjalnym. Zawiera ona często stosowany katalog (listę) osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz jest źródłem definicji reintegracji społecznej i zawodowej, która jest podstawowym celem działalności przedsiębiorstwa społecznego.
Przedsiębiorstwo społeczne nie funkcjonuje w próżni. Wpływ na jego działalność może mieć zarówno samorząd, inne przedsiębiorstwa oraz organizacje społeczne.
Podstawową ustawą regulującą pracę samorządu są ustawy o samorządzie gminnym/powiatowym/wojewódzkim. Każda z tych trzech ustaw zawiera listę zadań, które samorząd musi realizować. Planując działalność przedsiębiorstwa społecznego warto się zastanowić nad tym, czy tworzona oferta nie wpisuje się w te zadania.
Pisząc o samorządzie należy wspomnieć o ustawie prawo zamówień publicznych, która pozwala poprzez klauzule społeczne doprowadzić do zlecenia usług wyłącznie podmiotowi będącemu przedsiębiorstwem społecznym.
Należy także pamiętać, że ustawa o finansach publicznych powoduje, że sposób wydatkowania środków przez samorząd jest bezpośrednio powiązany z rokiem kalendarzowym, a warunkiem wydania środków jest zaplanowanie takiego wydatku w budżecie oraz zastosowanie wspomnianej już ustawy prawo zamówień publicznych albo ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Ważnym dokumentem, który porządkuje sposób realizowania poszczególnych zadań samorządu jest ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Ustawa ta wprowadza obowiązek posiadania dokumentów strategicznych, które później są podstawą do podejmowania decyzji mogących wpływać na działalność przedsiębiorstwa społecznego. Warto jeszcze wspomnieć o dokumentach planistycznych, które przypisują działkom, a więc konkretnej lokalizacji rodzaj działalności oraz wymagania dotyczące budynkom, jeśli mają być w tym miejscu budowane.
Pisząc o regulacjach dotyczących relacji przedsiębiorstwa społecznego z innymi przedsiębiorstwami warto wspomnieć ustawę o zapobieganiu nieuczciwej konkurencji. Ciekawym rozwiązaniem jest także zapis w ustawie o spółdzielniach socjalnych, który wprowadza art. 10, tj. możliwość tworzenia funduszów wzajemnościowych, dzięki którym współdziałające przedsiębiorstwa społeczne mogą wspólnie finansować działania, z których później wspólnie korzystają.
Żadnej z wymienionych tu ustaw nie można wyczerpująco omówić na kilku stronach. Ustaw, z którymi mają do czynienia przedsiębiorstwa społeczne jest tak wiele, że niemożliwe było omówienie tu wszystkich zagadnień i wszystkich ustaw. ALe nie przejmuj się … Mamy tego świadomość i dlatego planujemy kolejne artykuły o regulacjach prawnych ważnych dla przedsiębiorstw społecznych.
Jeśli jakiś obszar regulacji prawnych jest dla Ciebie szczególnie interesujący, daj nam znać komnetując poniżej.
Do 10 grudnia trwa konkurs dotacyjny w ramach Programu Nowe FIO na rok 2025. W tym wpisie chcemy przyjrzeć się wybranym szczegółom i warunkom tego
Coraz więcej firm decyduje się na utworzenie fundacji. Tego typu inicjatywy pozwalają przedsiębiorstwom nie tylko na wspieranie wartościowych projektów społecznych, ale także na budowanie pozytywnego
Kiedy już wiesz, że chcesz powołać fundację czy też spółkę z o.o. non profit to w głowie pojawia się kolejne pytanie: czy zrobić to samodzielnie,
