Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej, popularnie określane jako OWES-y, to najczęściej pierwsze miejsca, do którego udają się grupy inicjatywne chcące założyć przedsiębiorstwo społeczne. Są jednak one przedmiotem zainteresowania nie tylko firm społecznych, ale także badaczy. Z Rafałem Krenzem, współpracującym z OWES-ami i z Uniwersytetem Warszawskim, oraz Marcinem Jóźko – socjologiem prowadzącym firmę Lokalne Badania Społeczne, rozmawialiśmy o ofercie OWES-ów. Jak są postrzegane ich działania i co można poprawić? Jak powinna wyglądać idealna pomoc oferowana przedsiębiorstwom społecznym? Całość wynika z badań prowadzonych przez naszych gości.

Wideo dla tych, którzy wolą oglądać

Jeśli chcesz zobaczyć całość naszej rozmowy z Rafałem i Marcinem, to możesz to zrobić poniżej. Z kolei zapis najważniejszych informacji znajdziesz pod nagraniem.

Jakich kompetencji brakuje przedsiębiorstwom społecznym?

Żeby móc mówić o idealnym wsparciu oferowanym podmiotom ekonomii społecznej, trzeba najpierw pochylić się nad tematem ich luk kompetencyjnych. Badacze, których gościliśmy, zgodnie wskazali na szereg takich braków.

Wśród najważniejszych spraw tego rodzaju wymienione zostały:

• mała wiedza na temat sektora biznesu, twardych podstaw przedsiębiorczości,
• braku w kompetencjach managerskich i liderskich, zwłaszcza w zakresie konkurowania z innymi podmiotami na rynku,
• problemy z pogodzeniem pozornie sprzecznych elementów: działalności gospodarczej i funkcjonowania na rynku z reintegracją i kwestiami społecznymi,
• brak umiejętności strategicznego planowania i zarządzania oraz działanie po omacku,
• niewielka wiedza na temat korzystania ze środków zewnętrznych,
• problemy finansowe, w tym zwłaszcza kłopoty z płynnością finansową.

Do wewnętrznych problemów przedsiębiorstw społecznych można też zaliczyć szeroko rozumiane kwestie związane z pracownikami. Osoby zagrożone wykluczeniem społecznym (do których kierowana jest działalność przedsiębiorstw społecznych i OWES-ów):

• nie mają często odwagi w podejmowaniu ryzyka,
• szukają stabilizacji, bezpieczeństwa,
• mają wysoki poziom niepewności i lęku, a także często problemy z zaufaniem.

Z tego wynika trudna rola doradców, którzy muszą tym osobom uświadomić, że należy przemyśleć pomysł na biznes, stworzyć biznes plan, a i tak nie ma gwarancji sukcesu. Mogą pojawić się konflikty, rotacja pracowników, konieczność budowania w nich pewności siebie i motywacji.

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, który filar działalności przedsiębiorstw społecznych jest słabszy – biznesowy czy społeczny. Z jednej strony brakuje twardych podstaw biznesu i świadomości postaw przedsiębiorczych. Z drugiej niezaopiekowane są kwestie społeczne, takie jak zaufanie do otoczenia, umiejętność pracy w grupie czy poczucie stabilizacji. Niewątpliwie są też takie przedsiębiorstwa społeczne, w których część biznesowa jest mocna, a kuleje działalność społeczna. Bywa też oczywiście odwrotnie.

Czy deficyty kompetencyjne związane są z miejscem działania przedsiębiorstwa społecznego?

Pewna część luk kompetencyjnych ma charakter powszechny, to znaczy można odnieść ją właściwie do każdego przedsiębiorstwa społecznego, niezależnie od siedziby. Są jednak też takie kwestie, które bezpośrednio wynikają z kwestii geograficznych – a konkretnie z zależności od samorządu lokalnego i dostępu do zasobów koniecznych do rozwoju.

W dużych miastach, jak Kraków, gdzie zasoby i możliwości są większe, brakuje kompetencji radzenia sobie na wolnym rynku i konkurowania bez wsparcia systemu.

Przedsiębiorstwa społeczne z mniejszych miejscowości, które charakteryzuje bliskość decydentów i ludzi, częściej mogą mieć problemy z utrzymaniem jakości usług – wąski rynek i pewna „wyrozumiałość” samorządu nie wywierają na nich takiej presji.

Jak oceniane są działania Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej w badaniach?

W kontekście badań należy zaznaczyć, że tradycyjne metody badań satysfakcji nie do końca pasują do specyfiki OWES-ów, w których nie zachodzi standardowa relacja usługodawcy i usługobiorcy.

W badaniach ilościowych poziom zadowolenia klientów Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej określany jest jako wysoki lub bardzo wysoki. Oceny skrajnie negatywne pojawiają się w jednostkowych przypadkach. Noty dotyczą różnych atrybutów OWES-ów – tak twardych (np. wiedza doradców), jak i miękkich (nastawienie, zaangażowanie, umiejętności komunikacyjne), a także różnych kategorii głównych usług. Większe umiarkowanie oraz dystans widać w ocenach Ośrodków przez innych interesariuszy – m.in. jednostki samorządu terytorialnego.

Minusy i słabe strony OWES-ów ujawniają się w wynikach badań jakościowych; klienci wskazują na:

• poczucie, że OWES-y pracują w bardzo zbiurokratyzowanym, proceduralnym systemie wsparcia,
• brak dopasowania wsparcia do indywidualnych, rzeczywistych potrzeb oraz problemy w przeprowadzeniu odpowiedniej diagnozy potrzeb, a także przekazaniu wyników diagnozy zespołom szkoleniowym,
• schematyczność oferty.

Badania dotyczące istnienia związku pomiędzy oceną OWES-u a wysokością udzielonego wsparcia nie były prowadzone ze względu na brak odpowiednich narzędzi badawczych. Natomiast z innych badań wynika, że najwyżej oceniane przez klientów są te usługi z „koszyka” OWES-u, które bezpośrednio powiązane są ze środkami finansowymi: dotacje i wsparcie pomostowe.

Uwaga: poniżej znajdziesz kurs o korzyściach wynikających z posiadania statusu przedsiębiorstwa społecznego. Pełny opis kursu znajdziesz tutaj.

Dalsza część kursu poniżej grafiki.